Yasal Uyarı: Bu sitede yayınlanmakta olan tüm yapıtlar eser statüsünde olup 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında korunmaktadır. Sitede bulunan yazı ve görsellerin site sahibinden izin alınmadan ve kaynak gösterilmeden kopyalanması ve kullanılması yasaktır.
Kızamığa saygıyla yaklaşmak lazım. Ateş safhasında çocuğu sıcak tutmak için ekstra önlem alacak, ışığa hassasiyet gösterdiği süre boyunca da loş tutacaksınız odasını.
Doğru bakım sağlanmadığı takdirde bronşit, zatürree, kulak enfeksiyonları, körlük ve ölüm gibi komplikasyonlar görülebilir bu hastalıkta.
Hastalığın aşı veya homeopatik yollarla önlenmeye çalışılması yanlış olsa da, komplikasyonların önüne geçilmeye çalışılmalı elbette. Komplikasyonları önlemek için ise hiçbir ilaç kullanımı gerekmiyor. İyi bir bakım kafi bunun için. Komplikasyon oluşumunu engellemede yardımcı olacak bazı homeopatik remedy’ler mevcut. Ancak bunların da illa kullanılması gerekmiyor. Uygun olmayan remedy kullanıldığı takdirde bu defa sorun da yaratabiliriz.
Virüsü kaptığı andan hastalık belirtisi vermeye başladığı ana kadar çocuk mızmızlanacak ve ilgi isteyecek.
Bu şekilde keyifsizken çocuktan sanki hafif bir çürük kokusu geldiğini fark edebilirsiniz.
Ardından burun akmaya başlayacak, hafif ama sürekli bir öksürük başgösterecek, göz çevresinde halka şeklinde kızarıklık oluşacak ve genellikle “sulu” bir çocuk ortaya çıkacak (gözler, burun akacak). Çoğu çocuk bu aşamada iyice mızmızlaşırken bazıları ise daha bir neşeli hale geliyor.
Ateş ekseriya döküntüden önce başlar ancak bazen birlikte de ortaya çıkabilirler. Döküntü başta sadece yüzde birkaç kırmızı noktacıktan ibaretttir, sonra karın bölgesinde görülür. Göz akları hafif kızarır, yüz şiş, gözkapakları şişiktir.
Gözlerde ışığa hassasiyet başlar, ancak bebeklerde daha büyük çocuklara göre daha hafif seyreder bu hassasiyet.
Bu aşamada ağızda Koplik benekleri denilen minik beyaz noktacıklar şöyle bir başgösterip sonra kaybolur (1). Kızamığı kızamıkçıktan ayırt etmeye yarar bu Koplik benekleri. Fakat çocuk ağzını açmaya yanaşmıyorsa görmek zorlaşır ve çok da kısa süreliğine çıktıklarından kaçırılabilirler. Koplik benekleri tespit edildiği takdirde kızamık teşhisi kesinleşir, ancak görülmemiş olmaları hastalığın kızamık olmadığı yönünde yine de yorumlanamaz. Kızamıkçıkta kulak arkası ve ensedeki bezler şişer, oysa kızamıkta bu yoktur. Kızamığın döküntüsü kızamıkçığa göre daha koyu renktedir. Kızamıkta döküntü yüzden aşağı doğru ilerler ve ilk başta beliren küçük kırmızı noktacıklar daha sonra büyük alacalı lekelere dönüşür. En son ayaktaki lekeler geçer.
Kızamıklı çocuğun gözlerini korumak için ışık yoğunluğunu hayli azaltmamız lazım. Perdeler inceyse cama kalınca bir pike veya battaniye tutturup odayı karaltabilirsiniz.
Ateş iyice yükselebilir, genellikle de 3 gün sürer. Ateşliyken çocuk mutlak surette sıcak tutulmalıdır. Bu evrede üşütmemesine son derece dikkat edilmelidir. Sadece 3 dakikalık bir cereyan dahi hastayı bronşit, kulak enfeksiyonları ve zatürreye götürebilir. Hastaya bakanlar için cereyanı kaçırmak işten bile değildir, zira hasta olmayan bir yetişkin hava akımındaki değişimleri hissetmeyecektir. Salt tuvalet ihtiyacı için kalktığında çıplak ayakla taşa basmak bile kızamıklı çocuğa soğuk aldırabilir.
Çocuk iyiden iyiye ateşlendiğinde kızamığın o berbat kokusu da şiddetlendiğinden anne-babalar çocuğu yıkasak mı diye düşünmeye başlıyorlar. Yıkanırsa hem rahatlar diye kendilerini ikna etmeye çalışadursunlar, esas motivasyon kaynakları bu epey anti-sosyal kokudur aslında. Çocuğu üç gün yıkamazsak insan içine çıkamayız diye düşünen hakim kültürün empoze ettiğinin aksine hayır, çocuğun yıkanması gerekmiyor bu durumda. Komşular görüp duymaz merak etmeyin, çocuğu komplikasyon riskine maruz bırakmayın. Koku kendiliğinden geçip gidecek zaten.
Ateşliyken çocuğun vücudunun hiçbir yeri soğuk havayla temas ettirilmemeli. Chandra kızamık geçirirken kırmızı benekli yüzünü fotoğrafladım bol bol. Karnını da çekmek istedim, çok komik gözüküyordu tüm o döküntüyle zira ama yapmadım, çünkü bir fotoğraf çekimlik bile olsa üstünü açtığım takdirde üşüteceğini biliyordum. Tıp hekimleri ve hemşirelere bu ‘soğuk alma’ veya ‘üşütme’ konseptini küçümsemeleri ve alaya almaları öğretilir. Soğuk algınlığı ve üşütme zatürreye götürür, zatürre de kızamık ölümlerinin baş müsebbibidir (2).
Hawaii diye altmışlardan kalma bir film var, Batı’nın ateşle ilgili yanılgılarını çok iyi anlatır. Filmde kızamıktan yanan bir grup Hawaili serinlemek için denize atıyor kendini, su çalıyor her yerine. Kızamıklı insanın yapmayacağı tek bir şey varsa o da budur. Kızamık geçiren kişi ateş başladığında üşür ve sıcak tutulmak ister. Kişi yatıp uzanmak ister, dışarılarda koşturup oynamak değil. Kızamıklı çocuk içgüdüsel olarak bilir ne yapılması gerektiğini, sadece bunu yapabilmek için yardıma ihtiyacı vardır.
Ateş evresi sona erdikten sonra çocuk kalkıp oynamak isteyecektir. Bu aşamada çocuğun sıkı giydirilmesi şarttır ve dışarıda değil, evde oynamalıdır. Çocuk bu aşamada hala üşütüp bronşite yakalanabilecek kadar hassas durumdadır. Döküntü başgösterdikten sonraki üç hafta boyunca, mikropla savaş yürüten immün sistem hücresi kanda hayli azalır, kalan bir avuç hücre de aynı derecede etkin değildir (3). Kandaki bu hücrelerin aktivasyon kaybıdır kişiyi kızamık sırasında bronşit ve zatürreye yatkınlaştıran. Bağışıklık sistemindeki bu güç kaybına bir de vücudun herhangi bir yerinde oluşacak sıcaklık kaybı eşlik ettiği anda kişinin mikroplara karşı dirayeti daha da düşecektir.
Gözlerde aşırı hassasiyet hali ateş dindikten sonra bir hafta kadar daha devam edebilir, ancak genel manada hassasiyet 5 hafta daha sürebilir. Genelde fazla şikayetlenmeyen karakterde çocukları bu sahfada korumak daha güç olabilir, zira gözlerinde rahatsızlık olduğunda söylemeyebilir, siz de sorun olduğunu bilemeyebilirsiniz. Gözde sorun oluştuğunda kızamık virüsüne yıkılır bütün suç, oysa burada asıl kabahat hastanın bakımını üstlenenlerdir. Kızamıklı çocuğu hastaneye götürmenin en büyük tehlikelerinden biri yüzüne parlak ışık tutacak olmalarıdır. Bir diğer büyük tehlike de ateşi bastıracak olmaları… Ateşin olmadığı bir kızamık olgusu direkt tehlike arz eder. Maddi durumu iyi ailelerin çocuklarında bu tehlikeyi yaratan verilen ilaçlar, fakir fukara çocuklarda ise vücuda yeterli protein/kalori verilemiyor olmasıdır (4, 5).
Doğru bakıldığı takdirde kızamık korkulacak bir hastalık değildir. Kızamık geçirdikten sonra çocuğunuzun hem fiziksel hem de duygusal manada nasıl birkaç basamak birden atladığını rahatlıkla görebilirsiniz. Ateşin immün sistemin mikroplarla başa çıkmak için verdiği tepkinin bir parçası olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Ateşi düşürecek hiçbir ilaç vermeyin. Soğuk suyla orasını burasını silmeye kalkmayın. Sıcacık ve rahat tutun çocuğu.
Kızamığın kendini gösteren belirtilerini ortadan kaldırmak için homeopatik remedy kullanmak akıllıca olmayacaktır. Remedy’leri çok iyi biliyorsanız şayet veya bir homeopat verecekse, komplikasyonları önlemek adında remedy kullanılabilir. Misal olarak, çocuğun göğüsten ağır öksürüğü varsa, doğru potansta verilecek drosera ile kızamığın gelişimi durdurulmadan hastalığın bronşite çevirmesi engellenebilecektir. Cape Town’ın meşhur homeopatı, Dr. Jimmy Jones’tan duyduğum, kızamıklı çocuğa kızamık virüsünün potansize edilmiş hali olan morbillinum verildiği takdirde bunun havale nöbetlerine yol açabileceğidir. Vermeyin.
Döküntü çok ağır ilerliyor veya tam/düzgün kızamık döküntüsü şeklinde başgöstermiyorsa bryonia 30 döküntüyü bir güzel çıkartıp daha fazla uzamadan işi bitirmeye yardımcı olabilir. Göğüs, göz veya kulakta komplikasyon gelişmeye başlarsa durumu düzeltmesi için homeopatınızı çağırın. Homeopat eve gelmeli çocuğu görmek için. Yatağından çıkarın ve bana getirin diyorsa şayet bir homeopat, kızamıkla pek tecrübesi yok demektir. Oysa çocuğun muayenehanesine veya kliniğe getirilmesini bekleyen farmasötik doktorlar için aynı söylenemez. Doktorların kızamıklı çocuklardan yana tecrübesi hayli fazla olmasına rağmen, onlar için kızamık geçirmekte olan bir çocuğun komplikasyon geliştirmesi “normal”dir.
Yüksek ateşli çocuğun sizden isteyeceği şey yalnızca su, meyve suyu ve meyve olacaktır. Çocuğa zorla nişasta ve protein yedirmeye çalışmayın. İçecek bir şeyler vermeye bakın. Şayet olgunlarsa asidik olmayan tropikal meyveler iyidir, yoksa domates veya salatalık deneyebilir veya sadece su verebilirsiniz. Çoğu çocuk bir çay kaşığı bal katılmış ısıtılmış su içmeyi seviyor mesela. Mümkünse organik, şişelenmeden önce filtrlenmemiş ve ısıtılmamış bal kullanın bunun için. Çocuk bilir ne kadar yemesi gerektiğini, gereğinden fazla yemesi için çocuğu iknaya çalışmayın. Fakat arada sırada içecek bir şeyler teklif edin siz, zira halsizlikten kendi isteyemiyor olabilir.
Bir sonraki aşama için mutfağı protein ve tam gıda ile donatmaya geldi sıra. Ateş düşüşe geçtiğinde çocuk da acıkmaya başlar. Kızamık bitiminde çocuklar daima hızlı bir büyüme dönemine girer de ondan. Kızamığı ne kadar şiddetli geçirdiyse çocuk, iştahı da o denli yüksek olacak demektir, bunlar birebir alakalıdır birbiriyle. Çocuğun canı bol protein çeker bu dönemde. Kızamık fiziksel büyümeyi ani şekilde durdurur, bittikten sonra da vücut hızla bunu telafi eder (6). Ateş evresinden sonra çocuğun protein/kalori ihtiyacı karşılanmadığı takdirde çocuk asla genetik potansiyelinin öngördüğü fiziksel büyüklüğe kavuşamaz. Yoksul ülkelerde, kızamığı atlatmış olsa da çocuk, sonrasında yeterli beslenemiyorsa bu aşamada boy atamıyor ve gerçek boy potansiyeline bir daha da ulaşamıyor (7). Fakir ülkelerdeki çocuklar arasında ölüm daha ziyade kızamıktan sonra, artan besin ihtiyacının karşılanamaması nedeniyle kızamığı takip eden haftalarda gerçekleşiyor.
Hastalığın nekahat devri idaresi zor bir süreç hakikaten çünkü çocuk kalkıp oynamak istiyor, oysa üşütmemesi şart ve halen daha ışığa hassas. Yataktan çıkıp oynarken çocuk soğuk kapmasın diye anne-babanın çok dikkat etmesi lazım bu aşamada. Çocuk eğlenmek isteyecek, yemek isteyecek fakat hemen yorgun düşecek bu devrede. 2 ila 6 hafta boyunca çocuğun ihtiyacı olan şey evde, sessiz ve sakin bir ortamda tutulması.
Chandra ateşli evreden çıktığında dayım ona şekilli tabak altlığı yapmayı gösterdi. Atık kağıtlardan bütün evi dolduracak kadar altlık yapmaya başladı tabii Chandra. Evdeki bütün perdeleri çektik rahat dolaşabilsin etrafta diye ve kısa zamanda evin her odasında kağıt işinden piramitler oluşmuştu bile. Tekini bile atmamıza müsaade de etmedi, kesilmiş kağıt kırıntılarını dahi atamıyorduk. Ne zaman kızamık dense aklıma odalardaki kağıttan piramitler gelir hep. Kızımı evde tutmak için ideal aktiviteydi bu. Küçük erkek kardeşinin ise kağıt işleri ile pek arası yok, o yüzden onu biz eğlendirmek zorunda kaldık kızamık sonrası evdeki nekahat devresinde.
Günümüz yaklaşımı ise hastalığın bulaşıcı evresi sona erer ermez çocuğun kreşe veya okula geri gönderilmesi. Bu hiç akıllıca bir tutum değil. Çocuğa sağlığını geri kazanma, toparlanma fırsatı verilmemiş oluyor bu şekilde. Çocuklar hastalıktan sonra 2 hafta kadar daha sese/gürültüye hassastır oysa, kreş veya okul ortamının normal parçası olan ses ve gürültü onlar için ağrı vericidir. Kızamık döküntüsü ortaya çıktıktan sonraki koskoca 3 hafta boyunca, kanda mikroplarla savaşan bazı hücrelerin son derece azaldığından bahsetmiştik hatırlarsanız. Bundan bir yüz yıl önce immün sistem hücrelerinin bu aşamada eksildiği filan bilinmiyordu elbet, ancak eskiler çocuk kızamıktan sonra tam toparlanmadan eski rutinine dönmeye zorlamanın fazlasıyla gözükara bir davranış olacağını bilirlerdi.
Kızamık anne-babanın işine pek gelmeyen bir hastalık çünkü akut safhasında çocukla çok dikkatli ilgilenmek gerekiyor, ardından 2 hafta daha gözetim altında tutulması gerekiyor çocuğun. İşin kolayına kaçmak isteyenler aşılatmayı tercih edebilir kızamığa karşı. Fakat aşı kızamığın çocuklukta geçirilmeyeceği garantisini sağlamadığı gibi, bir de hastalığın çocukluk çağı sonrasına kayma ihtimalini arttırıyor. Kızamık aşısı ile oluşacak yan etkiler çocuğu ömrünün sonuna kadar özel bakım görmeye mahkum edebilecek nitelikte. Çocuğu iki üç hafta okula göndermeyip evde bakmaya yüksünmekle mukayese kabul etmeyecek bir durum bu tabii ki. Kızamık kapan ergen ve yetişkinlerin bakımı da çocuğa gösterilecek özen ve ihtimamla aynı yoğunlukta laf aramızda.
Kızamık hastalığının belirtileri ile kızamık komplikasyonlarının belirtilerini birbirinden net bir şekilde ayırt edebilmemiz işimizi kolaylaştıracaktır. Aşılanmamış bir bireyde klasik kızamık kendini ateş, nahoş vücut kokusu, kızarık şiş gözler, ciltte tek tek noktacıklar halinde başlayıp daha sonra birleşerek büyük lekelere dönüşen döküntü, hafif öksürük, gözde hassasiyet ve yorgunluk olarak kendini gösterir. Ortada başka herhangi bir belirti varsa bu ya ayrı bir hastalığın belirtisi ya da kızamığa bağlı komplikasyon belirtisidir.
Daha önce aşısını olduğu halde kızamık geçiren kişide ise belirtiler klasik kızamıkla birebir örtüşmez. Bu fenomene “atipik kızamık” adı veriliyor. Örneğin aşılı kişide döküntü ayaklarda veya ellerde başlayıp vücudun iç kısımlarına ve buradan da yukarı doğru ilerleyebilir, oysa normal kızamıkta döküntü yüzde başlar, oradan aşağı ve dışa doğru gelişir. Ayrıca döküntüde hafif kabarıklık gözlemlenebileceği gibi yine hafif hemoraj sözkonusu olabilir.
(1) Koplik, H., The Diagnosis of the Invasion of Measles from a Study of the Exanthema as it Appears on the Buccal Membrane. Arch Pediatr 1896;12;918-922.
(2) Beckford, A.P., Kaschula, R.O, Stephen, C., Factors associated with fatal cases of measles. A retrospective autopsy study. S Afr Med J 1985;68(12):858-863.
(3) Griffin, D.E., Ward, B.J., et al., Natural killer cell activity during measles. Clin Exp Immunol 1990;81:218-224.
(4) Poston, R.N., Nutrition and Immunity, in, Jarrett, R.J., (ed), Nutrition and Disease. Croom Helm, London, 1979, 199.
(5) Scrimshaw, N.S., Behar, M., Malnutrition in Underdeveloped Countries. New Engl J Med 1965;272(4):193-198.
(6) Cole, T.J., Relating Growth Rate to Environmental Factors – Methodological Problems in the Study of Growth-Infection Interaction. Acta Paediatr Suppl 1989;350:14-20.
(7) Ebrahim, G.J., The Problems of Undernutrition, in, Jarrett, R.J., (ed), Nutrition and Disease. Croom Helm, London, 1979, 60 & 74.
Bu bilgiler Wendy Lydall’ın, çocuklarını aşısız yetiştirmek isteyen ebeveynler için kaleme aldığı “Raising a Vaccine Free Child” adlı kitabından alınmıştır.
Yasal Uyarı: Bu sitede yayınlanmakta olan tüm yapıtlar eser statüsünde olup 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında korunmaktadır. Sitede bulunan yazı ve görsellerin site sahibinden izin alınmadan ve kaynak gösterilmeden kopyalanması ve kullanılması yasaktır.
Ceviri icin tesekkurler. Basucunda bulunmasi gereken bilgiler gercekten. Diger cocukluk cagi hastaliklari icinde benzer calismalar olacak mi acaba? Sayet olursa cok seviniriz. Emeginize saglik.
Rica ederiz.
En az mekanik anlatımlı, akılda en kalıcı bilgiler kimde diye araştırıyorum, ancak kızamık bakımının esasında beslenme kısmını daha genişletip verebiliriz. Önce bunu bir tamamlayalım, daha sonra diğerlerine de geçeriz. 🙂
Sevgili Asend Devlet,
bu degerli bilgiler icin tesekkür ederim.
Ates kismi soru isareti birakti bende. Ates yükselmeden önce üsümesi normal ama ates had safada ise halen sicak mi tutulmasi gerekiyor?
Herzanan hafif seyler giydirilmesi vs diye biliyordum ben.
Cevap yazarsaniz eger sevinirim
Merhabalar Derya,
Ateş konusunda “herzaman böyle yapılmalı” diyebileceğimiz tek bir uygulama yok; kimi hastalık viral, kimi bakteriyal, kimi ateşlenme sebebi ise tamamen farklı…
Yapmanız gereken çocuğu gözlemlemek ve onun o an için ne istediğini gözlemlemek. Bu o kadar zor değil, kendi deneyimlernizden hatırlamanız lazım. Kimi hastalıkalrda yanarsınız ama yorgan altında dahi titremeye devam edersiniz. kimisinde ise hafif sirkeli bir bez için yanar tutuşur, serinlemek istersiniz.
Elimizdeki bilgi, çağlar boyu kızamıkta çocukların ‘yorgan altında titreten’ ve dikkat edilmediği takdirde de zatürreye götüren cinsten bir ateşlenme yarattığı.
Çocuk üstüne örttüğünüz örtüyü tutup atmıyorsa şayet, uyguladığınız yöntem doğru, soğuktan korunması gereken noktada koruma sağlıyorsunuz demektir.
Tamamdir takipteyiz 🙂